ENFLASYON VE RİSK, SEBEP; FAİZ SONUÇTUR:

ENFLASYON VE RİSK, SEBEP; FAİZ SONUÇTUR:

 (Bu makale, Sayın Erkin Şahinöz'ün Kripto Arena'da çıkan yazısından -büyük ölçüde verdiği örnek- alıntılanarak ve kısaltılarak yazılmıştır. Örnekte ekonomi bilgisi az ya da olmayan herkesin anlayacağı bir tarzda faizin oluşumu anlatılmıştır. Yazının bazı yerlerinde ve özellikle son bölümde tarafımdan küçük eklemeler, düzenlemeler yapılmıştır.

Yazının tamamına https://www.kriptoarena.com/…/enflasyon-ve-risk-sebep-faiz-  linkinden ulaşabilirsiniz. Kendisine buradan teşekkür ediyorum.)

GERÇEK:

Gerçeğe ulaşmanın tek yolu inancın değil bilimin arkasından gitmektir.

Gerçek, siz ona inanmadığınızda değişmeyen tek şeydir.

FAİZİ NE BELİRLİYOR?

Örnekleyelim:
Biriktirdiğiniz 100 TL’yi bana borç olarak verdiniz. 

Aldığım borcun vadesi 1 sene olsun.

Bir borçlanma ilişkisi oluştu aramızda, borçlu benim alacaklı siz.

Size “alacak hakkınızı” gösteren bir belge (senet) de vermiş olayım.

Borcun vadesini kapsayan 1 yıllık dönemde enflasyonun yüzde 15 olmasını bekliyorsunuz. Bu, bugün 100 TL’ye alabileceğiniz ürünlerin aynısını bir sene sonra 115 TL’ye alabileceğiniz anlamına geliyor. Bir başka deyişle, paranızın satın alma gücünde yüzde 15 düşüş bekliyorsunuz. Doğal olarak, bunun telafisini isteyeceksiniz benden.

O halde, "beklediğiniz enflasyon" benden isteyeceğiniz "faiz oranını" belirleyen "temel" bileşenlerden biri. “Belirleyen” dedim.

Yani “enflasyon sebep, faiz sonuçtur” demiş oldum.

Devam ediyoruz.

Bana borç vererek 100 TL’yi bugün tüketmekten vazgeçmiş oldunuz. Tüketiminizi geleceğe ertelediniz. Size sadece paranızın satın alma gücündeki erime kadar faiz vereceksem bu parayı bana niye vereceksiniz? Ben sizin akrabanız mıyım? Bir miktar daha faiz talep edersiniz. İşte bu ilave faiz talebine "risksiz reel faiz oranı" diyoruz ve faiz formülüne bir bileşen olarak dâhil oluyor.

Devam ediyoruz.

Risk analizimi yaptınız. Geçmişte ödeme aczine düştüğüm dönemler olmuş. Paranızın az ya da çok geri ödenmeme riski mevcut. Bu risk için de ilave faiz talep edersiniz ki bu "geri ödenmeme risk primi" olarak giriyor formüle. Ne kadar riskliysem o kadar çok prim isteyeceksiniz. Aynı sigorta şirketlerinin size yaptığı gibi. Geçen sene kaza yapmadıysanız bu seneki kasko priminiz düşük olur, çok kaza yaptıysanız ödeyeceğiniz prim yüksek olur.

Devam ediyoruz.

Bana parayı 1 yıllığına değil 10 yıllığına vermeyi düşünüyorsunuz. Diğer her şey aynı kalmak kaydıyla, önümüzdeki 10 yıl içinde acze düşme ihtimalim önümüzdeki 1 yıl içinde acze düşme ihtimalimden daha yüksektir ya da azdır (bilinmezlik-risk). Parayı bana daha uzun bir süre için emanet edecekseniz, bir miktar daha prim istersiniz. Bunun adı da "vade riski primidir," faiz formülüne bileşen olarak girer.

Devam ediyoruz.

Bana 100 TL borç vermiştiniz ben de size alacak hakkınızı gösteren bir belge (senet) vermiştim. Alacağınızın vadesi gelmeden elinizdeki senedi nakde dönüştürmek (piyasada kırdırmak deniyor) isteyebilirsiniz, hesapta olmayan bir yatırım fırsatı çıkabilir karşınıza mesela. O halde, paranızı emanet ederken benden aldığınız senedi, kısa zamanda değerini yitirmeden nakde dönüştürebilmeyi tercih edersiniz. Bunu gerçekleştirebilme ihtimaliniz ne kadar düşükse benden o kadar çok prim talep edersiniz ki adı "likidite riski primidir" ve formüle bileşen olarak girer.

O halde güncel (piyasa) faizini ne belirler?

 Bilim cevaplasın.

1- Gelecekte beklenen enflasyon, 2- Risksiz reel faiz, 3- Risk düzeyi

Formüle edecek olursak:

Piyasa Faizi: Enflasyon oranı+reel faiz+ risk primleri

Çıkan sonuç ne?

Enflasyon ve risk düşerse, faiz düşer.

O zaman ekonomi yönetiminin önceliği enflasyonu ve ekonomideki riskleri düşürmek olmalıdır.

ENFLASYON VE RISKLER NASIL DÜŞÜRÜLÜR?

Enflasyonu soğan ve patates stokçularını kovalayarak, tanzim satışları yaparak kalıcı olarak düşüremezsiniz.

AYRICA

Tükettiğimizden fazla üretmeden, eğitim sistemini yetkinlikleri ve hayalleri yüksek bireyler yetiştirecek şekilde reforme etmeden, demokrasiyi, hukukun üstünlüğünü geliştirmeden, güçler ayrılığını oluşturmadan, özellikle yargıyı bağımsız kılmadan, ülkeyi yönetenleri denetleyecek denge ve denetim mekanizmalarını kurmadan, enflasyon ve risk primlerini, dolayısıyla faizleri indirmeniz mümkün değildir.

Bunlar gerçekleştiğinde (biz bunlara yapısal reformlar diyoruz.) enflasyon ve dolayısıyla faizler kendiliğinden inecektir.

Yoksa MB'na talimat vererek değil.